2024 жылдың 1 қазанынан бастап Қазақстанда 2024-2025 жж. вирустық инфекциялар мен тұмаудың жаңа эпидемиялық маусымы ресми түрде басталды.

2024-2025 жылдардағы эпидемиялық маусымның басынан бастап ЖРВИ-дің 66 649 жғ. тіркелді, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 20%-ға төмендеу байқалады (өткен эпид.маусым - 80559). Науқастардың ең көп саны 14 жасқа дейінгі балалар арасында байқалуда – 44375 жғ. немесе 67%.

Соңғы аптада ЖРВИ-дің 3532 жағдайы тіркелді, өткен аптамен салыстырғанда 22%-ға өсім байқалды (2883 жғ.).

Облыста тұмауға жатпайтын вирустар таралуда, мысалы: риновирустар - 32 жғ., аденовирустар - 22 жғ., парагрипп - 12 жғ., басқа коронавирустар - 11 жғ., метапневмовирустар - 5 жғ., респираторлық синцитиальды вирустар - 5 жғ., бокавирустар - 3 жғ.

Облыста тұмаудың 92 жағдайы тіркелді, оның ішінде А типті тұмау (H1N1-pdm-09 – 79 жғ., маусымдық H1N1 – 4 жғ., H3N2 – 3 жғ.) – 86 жғ.; В типті тұмау – 6 жғ.. Тұмаумен ауырғандардың ішінен 14 жасқа дейінгі балалар арасында – 32 жғ., жүкті әйелдер арасында – 4 жғ. тіркелді. Науқастар тұмауға қарсы екпе алмаған.

ЖРВИ мен тұмау ауруының негізгі белгілері: жоғары температура, жалпы интоксикация, әлсіздік, тамақ ауруы, мұрын бітелуі.

ЖРВИ мен тұмаудың алғашқы белгілері байқалған кезде өзін-өзі емдеуге болмайды, дереу медициналық көмекке жүгіну қажет, дәрігерді үйге шақыру керек, ауруды таратпау үшін науқас баланы балабақшаға немесе мектепке жібермеу керек. Ұзақ мерзімді ауру көбінесе асқынулар тудырады. Олардың ішіндегі ең көп таралғаны және қауіптісі – өкпенің қабынуы.

ЖРВИ мен тұмаудың алдын алу үшін: үй-жайды күн сайын желдету, қолды мұқият жуу, антисептик құралдарды пайдалану, аурудың көтерілу кезеңінде адамдар көп жиналатын іс-шаралардан бас тарту не бетперде тағу, иммунитетті нығайту, спортпен шұғылдану және уақытында ұйықтап, тамақтану сапасын бақылау қажет.

Санитариялық-қорғаныш аймағы (СҚА) — қоршаған ортаға және адамдардың денсаулығына теріс әсер етуі мүмкін объектілердің айналасында орналасқан аумақ. Бұл аймақтар халықты ластаушы заттардан, шудан және аумақтың экологиялық жағдайына әсер ететін кәсіпорындар мен басқа да объектілерден туындауы мүмкін басқа да зиянды факторлардан қорғау мақсатында құрылады.

Халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына әсер ету объектілері (көздері) болып табылатын объектілердің айналасында СҚА белгіленеді, оның өлшемі ластанудың атмосфералық ауаға әсерін (химиялық, биологиялық, физикалық) бекітілген гигиеналық нормативтерде (бұдан әрі – гигиеналық норматив) белгіленген мәндерге дейін, ал қауіптілігі I және II сыныптардағы объектілер үшін – гигиеналық нормативтерде белгіленген мәндерге дейін, сонымен қатар, халықтың денсаулығы үшін қолайлы тәуекел шамаларына дейін азайтуды қамтамасыз етеді. Өзінің функционалдық қолданылу мақсаты бойынша СҚА-ы объектіні штаттық режимде пайдалану кезінде халықтың қауіпсіздігі деңгейін қамтамасыз ететін қорғаныш кедергісі болып табылады.

Санитариялық-қорғаныш аймағының негізгі мақсаттары:

1. Халықтың денсаулығын қорғау: СҚА ауаның, судың, топырақтың ластануынан немесе шудан болатын аурулардың ықтималдығын азайту арқылы тұрғындарға зиянды факторлардың әсерін шектейді.

2. Экологияны сақтау: санитариялық-қорғаныш аймақтары табиғи экожүйелерді қорғау арқылы флора мен фаунаға теріс әсерді азайтуға көмектеседі.

3. Жанжалдардың алдын алу: мұндай аймақтарда тұрғын үйлер мен басқа ғимараттардың құрылысы шектеулі, бұл өндіріс орындары мен жергілікті тұрғындар арасында дау-дамайдың туындауын азайтады.

Санитариялық-қорғаныш аймақтары қалай орнатылады?

СҚА өлшемі объектінің типі мен қуатына, сондай-ақ оның қоршаған ортаға әсер етуіне байланысты болады, олардың талаптары «Адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына әсер ету объектілері болып табылатын объектілердің санитариялық-қорғаныш аймақтарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі міндетін атқарушысының 2022 жылғы 11 қаңтардағы № ҚР ДСМ-2 (бұдан әрі - ДСМ-2) бұйрығымен реттелген. Мәселен, ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар, химиялық зауыттар немесе жылу электр станциялары үшін санитариялық-қорғаныш аймақтары бірнеше шақырымды құрауы мүмкін. Зияндылығы аздау объектілер үшін аймақтар аз болуы мүмкін.

СҚА құру процесі мыналарды қамтиды:

* Объектінің қоршаған ортаға әсерін зерттеу.

* Ықтимал ластануға байланысты аймақ өлшемдерін анықтау.

* Нормативтік құжаттарды әзірлеу және бекіту.

Санитариялық-қорғаныш аймақтары белгіленетін бірқатар объектілер:

* Өнеркәсіптік кәсіпорындар (зауыттар, фабрикалар, мұнай қоймалары).

* Полигондар мен қоқыс өңдеу зауыттары.

Санитариялық-қорғаныш аймақтарының құрылысқа әсері:

Денсаулыққа төнетін қауіп-қатерді азайту үшін санитариялық-қорғаныш аймақтарында тұрғын үйлер, мектептер, балабақшалар және басқа да әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының құрылысы шектеледі.

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жобалау және пайдалану сатысына байланысты санитариялық-қорғаныш аймақтарының екі түрі бар: есептік (алдын ала) және белгіленген (түпкілікті).

Есептік (алдын ала) санитариялық-қорғаныш аймағы - атмосфералық ауа ластануының таралуы, адам денсаулығына физикалық (шу, діріл, иондамайтын сәулелену) және (немесе) радиациялық әсер ету есептері бар жоба негізінде айқындалатын санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы;

Белгіленген (түпкілікті) санитариялық-қорғаныш аймағы - есептік (алдын ала) санитариялық-қорғаныш аймағын растау үшін шынайы зерттеулер мен өлшемдердің жылдық циклі нәтижелерінің негізінде айқындалатын санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы.

Осылайша, санитариялық-қорғаныш аймақтары халықтың денсаулығын сақтауда және экологиялық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Олар өндірістік объектілер мен ластанудың басқа да көздерінің қызметінен болатын жағымсыз салдардың алдын алу үшін қажетті шара болып табылады.

Тағамға биологиялық белсенді қоспалар (ББҚ) — тамақпен тікелей қабылдауға немесе тамақ өнімдерінің құрамына енгізуге арналған биологиялық белсенді заттар және олардың құрамы.

ББҚ мамандандырылған тамақ өнімдеріне жатады, яғни олар дәрі деп есептелмейді және міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады. Өнімнің қауіпсіздігін растайтын құжат Еуразиялық экономикалық одақтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органда тіркелген мемлекеттік тіркеу туралы куәлік болып табылады. Біздің республикада ББҚ мемлекеттік тіркеуді/қайта тіркеуді Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті жүзеге асырады.

ББҚ жапсырмасындағы тұтынушыларға арналған ақпаратта міндетті түрде болуы керек және мыналарды қамтуы керек:

- өнімнің атауы, шығарылым нысаны;

- құрамына кіретін компоненттердің нақты санын (грамм, миллиграмм, миллилитр, пайыздық арақатынасы), тағамдық құндылығын (энергетикалық құндылығы, ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың, дәрумендер мен микроэлементтердің құрамы, физиологиялық тәуліктік қажеттіліктің пайызы, аминқышқылдарының құрамы, биологиялық белсенді заттардың құрамы) көрсете отырып, ингредиент құрамы туралы мәліметтер;

- тағамға қосатын биологиялық белсенді қоспалардың қасиеттері туралы мәліметтер, олардың мақсаты, қолдану жөніндегі ұсынымдар;

- дайындаушының, буып-түюшінің және қаптаушының атауы (фирмалық атауы), орналасқан жері (заңды мекенжайы) (егер дайындаушы бір мезгілде буып-түюші, қаптаушы болып табылмаса);

- орау бірлігінің номиналды саны (салмағы немесе көлемі), дозалар саны және олардың номиналды саны (салмағы немесе көлемі);

- партия нөмірі, шығарылған күні, жарамдылық мерзімі, сақтау шарттары;

- биологиялық белсенді қоспаның дәрі емес екенін көрсету;

- нөмірі мен күні көрсете отырып биологиялық белсенді қоспаның мемлекеттік тіркеуі туралы ақпарат;

- аурулардың жекелеген түрлерінде қолдануға қарсы көрсетілімдер туралы мәліметтер.

Тамамға қосатын биологиялық белсенді қоспаларды:

- мемлекеттік тіркеуден өтпеген;

- жарамдылық мерзімі өткен;

- іске асырудың тиісті шарттары болмаған кезде сатуға жол берілмейді.

Аумақтық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау органы ББҚ өнімдерінің қауіпсіздігіне және оның жарнамасына мониторинг жүргізеді. Қазіргі уақытта бұқаралық ақпарат құралдарында, оның ішінде әлеуметтік желілер арқылы негізінен ЕАЭО аумағында тіркелмеген және тұтынушы үшін мемлекеттік немесе ресми тілдерде ақпараты жоқ тағамға қосатын биологиялық белсенді қоспалардың үлкен ассортиментін жарнамалайды және сатады. ББҚ - тіркелмеген жағдайда халықтың өміріне қауіп төндіруі мүмкін. Өзіңізді және денсаулығыңызды сақтаңыз!

Ауыз су қауіпсіз таза, химиялық құрамы жағынан зиянсыз және қолайлы органолептикалық қасиеттерге ие болуы керек. Өйткені, таза су энергия беріп, ағзаны пайдалы минералдармен байытады.

Халықты сумен жабдықтау жағдайын бақылау Солтүстік Қазақстан облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау органдарының басым міндеттерінің бірі болып табылады. Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 ақпандағы № 26, 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-193/2020 бұйрығымен бекітілген санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес Солтүстік Қазақстан облысының санитариялық қызметі облыс халқына берілетін ауыз су сапасына ай сайынғы санитариялық-эпидемиологиялық мониторингті жүзеге асырады.

2024 жылы Солтүстік Қазақстан облысының аумағындағы су құбыры ауыз суының сапасы ұсынылған гигиеналық нормалар шегінде болды. Микробиологиялық көрсеткіштерге 2481 сынама зерттелді, оның ішінде 5-уі немесе 0,2% гигиеналық нормативтерге сәйкес келмеді; санитариялық-химиялық көрсеткіштерге 2232 сынама зерттелді, оның ішінде 138 немесе 6,2% гигиеналық нормативтерге сәйкес келмеді.

Су сапасы көптеген себептер бойынша нашарлайды, атап айтқанда, белгілі бір минералдық заттар бойынша жер үсті және жер асты суларының табиғи минералдануы, маусымдық сипат (су тасқыны, қардың еруі кезінде), сондай-ақ су құбыры желілерінің, құдықтардың тозуы кезінде, апаттар салдарынан және басқа да көптеген себептер бойынша қайта ластану.

Эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауына жол бермеу және су жолымен берілетін жаппай жұқпалы аурулардың алдын алу мақсатында қарапайым алдын алу шараларын сақтауды ұсынамыз, яғни қайнатылған немесе бөтелкедегі суды тұтыну, тамақ дайындау, көкөністерді, жемістерді жуу үшін тазартылған суды пайдалану, қол жуудың қарапайым гигиеналық ережелерін сақтау қажет.

Ауыз су денсаулыққа барынша пайдалы болуы үшін оны өте мұқият таңдау керек.

Қауіпсіз таза су ішіңіздер және ауырмаңыздар!

Сапар барысында аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының ұжымымен жұмыс кеңесі өтті.

Кеңес барысында ауыз судың қауіпсіздігі мен сапасын бақылауды қамтамасыз ету мәселесі қаралды.

Қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес жұқпалы және паразиттік ауруларды эпидемиологиялық қадағалауды қамтамасыз ету тапсырылды.

Сондай-ақ, халықты профилактикалық егулермен, оның ішінде АПВ-ға қарсы егулермен қамтуға ерекше назар аударылды. Вакцинамен басқарылатын инфекцияларға қарсы екпе алу мәселелері бойынша халық арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттілігі атап өтілді.

Ол сондай-ақ қызметтік өкілеттіктерді орындау кезінде жеке және заңды тұлғалардан материалдық сыйақылар мен сыйлықтар қабылдауға жол берілмейтінін еске салды. Сонымен қатар, мемлекеттік органның автокөлігі мен мүлкі тек қызметтік мақсатта пайдаланылуы тиіс екенін атап өтті.

Кеңес соңында мемлекеттік қызметшілер диалог форматында өздерін қызықтырған сұрақтарын қойып, толық жауаптар алды.

Сапар барысында аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының ұжымымен жұмыс кеңесі өтті.

Кеңес барысында ауыз судың қауіпсіздігі мен сапасын бақылауды қамтамасыз ету мәселесі қаралды.

Қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес жұқпалы және паразиттік ауруларды эпидемиологиялық қадағалауды қамтамасыз ету тапсырылды.

Сондай-ақ, халықты профилактикалық егулермен, оның ішінде АПВ-ға қарсы егулермен қамтуға ерекше назар аударылды. Вакцинамен басқарылатын инфекцияларға қарсы екпе алу мәселелері бойынша халық арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттілігі атап өтілді.

Ол сондай-ақ қызметтік өкілеттіктерді орындау кезінде жеке және заңды тұлғалардан материалдық сыйақылар мен сыйлықтар қабылдауға жол берілмейтінін еске салды. Сонымен қатар, мемлекеттік органның автокөлігі мен мүлкі тек қызметтік мақсатта пайдаланылуы тиіс екенін атап өтті.

Кеңес соңында мемлекеттік қызметшілер диалог форматында өздерін қызықтырған сұрақтарын қойып, толық жауаптар алды.

Сапар барысында аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының ұжымымен жұмыс кеңесі өтті.

Кеңес барысында ауыз судың қауіпсіздігі мен сапасын бақылауды қамтамасыз ету, бармай жүзеге асырылатын профилактикалық бақылаудың іс-шараларын күшейту, сондай-ақ бармай жүзеге асырылатын профилактикалық бақылау аясында объектілерге берілген ұсыным хаттардың орындалуын бақылау мәселелері қаралды.

Қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес жұқпалы және паразиттік ауруларды эпидемиологиялық қадағалауды қамтамасыз ету тапсырылды.

Сондай-ақ, халықты профилактикалық егулермен, оның ішінде АПВ-ға қарсы егулермен қамтуға ерекше назар аударылды. Вакцинамен басқарылатын инфекцияларға қарсы екпе алу мәселелері бойынша халық арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттілігі атап өтілді.

Ол сондай-ақ қызметтік өкілеттіктерді орындау кезінде жеке және заңды тұлғалардан материалдық сыйақылар мен сыйлықтар қабылдауға жол берілмейтінін еске салды. Сонымен қатар, мемлекеттік органның автокөлігі мен мүлкі тек қызметтік мақсатта пайдаланылуы тиіс екенін атап өтті.

Кеңес соңында мемлекеттік қызметшілер диалог форматында өздерін қызықтырған сұрақтарын қойып, толық жауаптар алды.

2025 жылғы 21 ақпанда СҚО санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы Ә.Т. Жұматаевтың төрағалығымен ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігі СҚО бойынша департаментінің басшысы, Әдеп жөніндегі кеңестің төрағасы Е.Н. Қарымсақовтың, Мемлекеттік қызмет басқармасының басшысы Г.А. Жусалинаның, сондай-ақ санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті мен аумақтық басқармаларының мамандарының қатысуымен семинар өтті.

Семинар барысында ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігі СҚО бойынша департаментінің басшысы, Әдеп жөніндегі кеңестің төрағасы Е.Н. Қарымсақов қатысушыларды Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметін дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының негізгі бағыттары, заңнамадағы жаңалықтар және Мемлекеттік қызметке кіру тәртібі туралы хабардар етті.

Сонымен қатар, мемлекеттік қызмет басқармасының басшысы Г.А. Жусалина тәртіптік практика, жұмыс уақыты кестесінің және Әдеп кодексінің нормаларының сақталуын бақылау мәселелерін атап өтті.

Кездесу соңында қатысушылар пікір алмасты, барлық қойылған сұрақтарға толық жауаптар берілді.